Retos e futuro da xestión portuaria deportiva autonómica (Mesa Redonda)

Zarpar é a plataforma que conecta a armadores e tripulantes para vivir experiencias náuticas únicas. A misión de ZARPAR é multiplicar x10 o uso dos barcos en España e fomentar a náutica social. De 15 saídas ao ano por barco só en veráns, a 150 saídas todo o ano.

Retos e futuro da xestión portuaria deportiva autonómica (Mesa Redonda)

José Antonio Álvarez Vidal, Presidente de Portos de Galicia
Ignacio Álvarez Osorio, Director Xeral de Portos de Andalucía
Antonio Mercant Morato, Director Xeral de Portos de Baleares
Enric Martínez Sastre, Director Sur de Portos de Cataluña

Unha das mesas máis agardadas do simposio reuniu aos máximos responsables de portos deportivos de catro comunidades autónomas clave.

E a mensaxe foi clara: as administracións autonómicas están fartas de que o Estado as trate como “menores de idade” que necesitan tutela. Palabras textuais de Ignacio Álvarez Osorio, que non se cortou un pelo.

O problema de fondo: a Lei de Costas

O elefante na habitación é a Lei de Costas. Mentres que os portos de interese xeral do Estado poden facer practicamente o que queiran (incluídos hoteis con autorización do Consello de Ministros), os portos autonómicos teñen as mans atadas.

Como explicou Álvarez Osorio cunha ironía evidente: “É curioso como un hotel parece que prexudica ao dominio público marítimo terrestre se o facemos nun porto autonómico, pero se o porto cambia de titularidade e é estatal, pois non prexudica o dominio público”.

As comunidades autónomas teñen competencias exclusivas en portos que non son de interese xeral, pero non poden exercelas coa mesma liberdade que Portos do Estado. Algo que non ten ningún sentido e que todas coinciden en que hai que cambiar.

Andalucía: do intervencionismo ao modelo Landlord

Ignacio Álvarez Osorio presentou o xiro radical que están dando en Andalucía. Despois de anos de xestión moi intervencionista, van apostar por:

• Investimentos privadas: Os investimentos significativos en portos deportivos serán privados
• Sacar portos públicos ao mercado: Con supervisión pública forte, pero xestión privada
• Modelo Landlord: A administración pon a infraestrutura básica, o resto fano o privado

Pero cunha condición fundamental: non expulsar á náutica social do mercado. Están moi preocupados por que os fondos de investimento e os megaiates despracen á náutica familiar, a deportiva de verdade, a social.

Por iso os concursos van valorar especialmente:

• Calidade de servizo
• Cobertura equilibrada de todos os segmentos do mercado
• Impacto social no territorio
• E limitar o peso das ofertas económicas (que non todo sexa quen máis pague)

Baleares: contra a xentrificación náutica

Antonio Mercant foi directo ao gran cun problema que está en boca de todos: a xentrificación da náutica. Ese proceso polo que o cidadán local co seu barco para ir pescar luras está sendo expulsado por modelos puramente comerciais.

Aínda que ao analizar os datos viron que non é tan grave como parece (en mariñas un 17% dedícase a actividades comerciais, en clubs náuticos entre 6-8%), si recoñecen que hai unha tendencia preocupante.

O problema veu con vendas de amarres por parte da Autoridade Portuaria de Baleares a prezos brutais, enfocados a grandes esloras, que expulsaron literalmente a quen non pode pagar eses cánones.

A resposta de Baleares: nos seus cinco pantaláns novos esixiron que o 20% de amarres se destinen a aluguer, e valoraron técnica por encima de económica. De feito, un dos gañadores foi un club náutico.

E unha reflexión importante: os pregos teñen que consensuarse ANTES co sector, non aprovalos e logo esperar recursos. Cando o prego está aprobado xa é tarde para cambiar nada.

Cataluña: a gobernanza como eixe

Enric Martínez puxo o foco en algo que soa moi institucional pero que é fundamental: a gobernanza. É dicir, como se toman as decisións e quen participa.

Pasaron dun Consello Asesor onde cada sector ía pedir “que hai do meu” unha vez ao ano, a un modelo onde:

• Trabállase en comisións específicas
• En portos complexos (con náutica, pesca, industria, etc.) créanse consellos portuarios específicos
• Todo o mundo participa da estratexia global, non só da súa parcela

Obxectivo: que todos vexan que “se hai do teu, pode que non haxa do outro”, e tómese conciencia do porto como un ecosistema compartido.

Galicia: o desafío da Rede Natura

José Antonio Álvarez Vidal tívoo claro: “A sorte de intervir é facelo da man das tres comunidades máis punteiras, nós non ocultamos en que liga xogamos”.

Galicia ten unha singularidade brutal: todo o seu litoral, incluídos os portos, é Rede Natura 2000. Iso que soa moi ecoloxista convértese nunha pesadilla burocrática para calquera ampliación ou mellora.

Sumado a iso, teñen dobre imposición do canon (autonómico e estatal) e 64 confrarías de pescadores convivindo coa náutica (para que se vexa a complexidade).

Pero o interesante é que hai boa relación entre a pesca e a náutica. E iso, en Galicia, non é pouca cousa.

As súas apostas de futuro:

• Colaboración público-privada real (e subliñano, “de verdade”)
• Simplificación administrativa: intégranse na axencia de modernización tecnolóxica con 4 millóns de fondos FEMPA
• Ampliar prazos concesionais a 50 anos (xa aprobado en lei galega)
• Relevo xeracional: preocúpalles moito a falta de talento mozo no sector

Que é a náutica social? O debate do millón

Unha pregunta do público deulles a Álvarez Vidal a oportunidade de aclarar algo fundamental: “Eu refírome aos clubs náuticos que fan náutica, náutica social. Hai algún club náutico en Galicia que non ten nin pantalán, non ten escola de vela, non fai formación. Iso é un club náutico?”

Mensaxe clara: os privilexios que teñen os clubs náuticos (concesións sen concorrencia, bonificacións, etc.) teñen que estar xustificados pola súa función social real. Non vale chamarse club náutico e ser só un club social para tomar gin-tonics.

Antonio Mercant acuñou un termo que gustou moito: náutica popular. Ese veciño co seu barco modesto que vai pescar coa familia. Ese que non pode competir cos prezos dos megaiates pero que ten todo o dereito do mundo a acceder ao mar.

A pregunta incómoda: hoteis en portos autonómicos?

Álvarez Osorio foi claro: el é favorable, pero só como complemento especializado dun proxecto náutico máis amplo. Non para converter os portos en zonas hoteleiras xeneralistas, senón para aloxamento vinculado a cursos, regatas, patróns, etc.

O problema: Costas prohíbeo. E aí volvemos ao principio: as mesmas competencias que teñen os portos estatais, pero sen a mesma capacidade de decisión.

Un consenso histórico

Algo que destacou Álvarez Vidal e que merece subliñarse: as dez comunidades autónomas con litoral, de distintos signos políticos, están de acordo en pedir un cambio radical na lexislación de costas respecto aos portos autonómicos.

“Poucas veces se pode ver maior unanimidade”, recoñeceu.

Conclusión: modernizar ou morrer

Todos coincidiron no mesmo:

1. Modernización urxente: Os portos son do século pasado en xestión, instalacións, servizos e sensibilidade ambiental
2. Optimizar antes que ampliar: É difícil conseguir máis auga abrigada, hai que espremer mellor a que temos
3. Tecnoloxía e dixitalización: Esencial para dar bo servizo e optimizar recursos
4. Equilibrio de segmentos: Si aos megaiates e o seu impacto económico, pero sen expulsar á náutica familiar e social
5. Cambiar a Lei de Costas: Mesmo rango competencial para portos autonómicos que para estatais

Unha mesa redonda que demostrou que, máis alá das diferenzas territoriais, hai un diagnóstico compartido e unha vontade clara de modernizar o sector. Agora falta que o Estado escoite.